Ortodonti
Ortodontik problemler genetik nedenlere bağlı olarak ortaya çıkmakla birlikte, bebeklik döneminde uzun süre emzik ya da biberon kullanımı, parmak emme, süt dişlerinin olması gerekenden önce kaybedilmesi ya da solunum yollarında meydana gelen adenoid ya da polip gibi problemlere bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Çocukların 7 yaşına gelindiği zaman ortodontik tedaviye gerek olup olmadığının anlaşılması için mutlaka bir ortodontist ile görüştürülmesi gerekir.
Ortodonti Nedir?
Diş hekimliğinin uzmanlık alanlarından biri olan ortodontinin ilgilendiği konuları 3 temel başlıkta toplamak mümkün. Bu başlıklardan ilki dişlerin çene üzerinde bulunması gereken en doğru konuma yerleştirilmesidir. Bir diğer başlık alt çenenin ve üst çenenin birbiri ile uyum içinde olmasının sağlanmasıdır. Ve son başlık da çenenin iskelet yapısının düzeltilmesidir.
Eğer dişlerde çapraşıklık varsa ya da dişler çene üzerinde doğru şekilde konumlanmamışsa, dişleri temizlemek çok daha zor olur. Böyle durumlarda kişilerin periodontal hastalıklar olarak da adlandırılan diş eti hastalıklarına yakalanma riski artar. Nitekim bu süreç dişlerin erken kaybedilmesine bile neden olabilir. Ayrıca yine dişlerin çene üzerinde doğru bir şekilde konumlanmamasına bağlı olarak çene kasları üzerindeki baskı artabilir. Böyle bir durumda ise temporomandibular eklem bozukluklarının ortaya çıkması muhtemeldir. Bu tarz eklem bozuklukları hastalarda baş ağrısı, omuz ağrısı ve sırt ağrısı gibi şikayetlere neden olabilir. Söz konusu sağlık sorunlarının yanı sıra estetik olarak da hoş bir görüntü oluşmaz. Dolayısıyla söz konusu problemlerin giderilmesi, hastaların çok daha sağlıklı bir ağız yapısına kavuşması ve görüntünün estetik hale getirilmesi için bir ortodontik tedavi gereklidir.
Ortodontik Tedavi Hangi Durumlarda Gereklidir?
Bir diş hekimi ya da ortodontist ile yapacağınız görüşme, ortodontik tedaviye ihtiyacınız olup olmadığını anlamak için bir gerekliliktir. Bu süreçte ortodontist tarafından ağız ve işlerin muayenesi gerçekleştirilir ve çene yapısının görüntülenmesi için röntgen ve benzer tekniklerden yardım alınabilir. Böylelikle hastalığınız tespit edilerek gerekli tedavi süreci planlanabilir. Ortodontik tedavinin gerekli olduğu durumlar şu şekilde listelenebilir:
- Overbite olarak adlandırılan, üst ön dişlerin alt ön dişlere oranlar önde konumlanmış olması durumu,
- Overjet olarak adlandırılan, alt ön dişlerin üst ön dişlere oranla önde konumlanmış olması durumu,
- Crossbite ya da çapraz kapanış olarak adlandırılan, alt ön ve üst ön dişlerin üst üste kapanması durumu,
- Openbite ya da açık kapanış olarak adlandırılan, alt ön ve üst ön dişlerin kapanması sırasında birbirleri ile temas etmemesi durumu,
- Orta hat kayması olarak adlandırılan, üst ön dişlerin orta hattının alt ön dişlerin orta hattı ile çakışmaması durumu,
- Genetik olarak ya da diş çekimi nedeniyle ortaya çıkabilen, dişlerin arasında boşluklar olması durumu,
- Çene üzerinde dişlerin dizilmesi için yeterli alan olmaması ya da çapraşıklık.
Tüm bu durumların tedavisi ancak ortodontik tedavi ile mümkün olmaktadır. Ortodontik tedaviye erken başlanması, bu durumların ilerlemesini durduracak ve daha ciddi sorunlar oluşmasının önüne geçecektir.
Ortodontik Tedavi Nasıl Yapılır?
Ortodontik tedavi sabit ve hareketli olmak üzere iki farklı şekilde gerçekleştirilebilir. Tedavi şekli problemin ciddiyetine göre belirlenmekle birlikte, tedavide esas yaklaşım dişlere ya da çeneye hafif kuvvet uygulanmasıdır.
Ortodontik Tedavide Sabit Uygulamalar
Ortodontik tedavide en sık başvurulan sabit uygulama braket takılmasıdır. Bu tedavi şeklinde teller, braketler ya da lastikler kullanılabilir. Braketler dişlerin üzerine yapıştırıldıktan sonra, braketler içerisinden geçirilen teller dişlere güç uygular. Böylece dişlerin doğru şekilde konumlandırılmasının sağlanması adına dişler kademeli olarak hareket ettirilmiş olur. Bu şekilde uygulanan bir tedavi yalnızca birkaç ay sürebileceği gibi, bazen yıllarca da sürebilir. Tellerin üzerine ayarlamalar yapılabilmesi için her ay ya da ortodontist tarafından planlanan şekilde kontrol gereklidir. Böylece dişlerdeki düzelmenin istenilen şekilde olması sağlanır. Günümüzde kullanılan braketler çok daha hafiftir ve mümkün olan en az metali içerirler. Yetişkinler için şeffaf olarak üretilen braketler, çocukların motive edilebilmesi amacıyla farklı renklerde de üretilebilir.
Braket uygulaması dışında özel sabit uygulamalar da bulunur. Örneğin çocuklardaki parmak emme alışkanlığının giderilmesi amacıyla apareyler kullanılır. Hazırlanmış olan apareyler dişlere bantlar yardımıyla tutturulur. Genellikle alternatif yöntemlerin işe yaramadığı durumlarda tercih edilir çünkü beslenme sırasında problem yaratabilirler. Bir diğer uygulama ise sabit yer tutuculardır. Eğer çocuklarda süt dişleri erken kaybedildiyse, oluşan bu boşluğa sabit yer tutucular yerleştirilir. Böylece kalıcı dişler çıkana dek diğer dişlerin bu boşluğa kayması engellenmiş olur.
Ortodontik Tedavide Hareketli Uygulamalar
Ortodontik tedavide kullanılan en temel 7 farklı hareketli uygulama bulunur. Bu hareketli uygulamalar şunlardır:
Aligner ya da Braketsiz Tedavi
Yetişkinler için gerçekleştirilen bu tedavi yönteminde braketler ya da teller yoktur. Bu yüzden ortodontistler tarafından her zaman ilk tercihtir. Dişleri aynı hizaya sokmak amacıyla uygulanan bu tedavi yönteminde kullanılan alignerlar genellikle şeffaftır. Aynı zamanda yemek yeme ve diş fırçalama gibi aktiviteler sırasında çıkarılabilirler.
Hareketli Yer Tutucular
Hareketli yer tutucular fonksiyonel olarak sabit yer tutucularla aynı şekilde çalışır. Akrilik bir bazdan oluşan ve çene üzerine oturtulan hareketli yer tutucular, tel ya da plastik ile dişler arasındaki boşluğun doldurulmasını sağlar.
Çenenin Yeniden Pozisyonlandırılması İçin Geliştirilmiş Apareyler
Alt çeneye ya da süt çeneye yerleştirilebilecek olan bu apareylere splint adı verilir. Temporomandibular eklem bozukluklarının düzeltilmesi amacıyla uygulanan bu tedavi yöntemi ile çenenin daha iyi bir pozisyonda kapanması sağlanır.
Lip and Cheek Bumper
Bu hareketli araç dudağın ve yanağın dişlerin arasına girmesini engellerken, dişleri de geri iter. Uygulanan bumperlar dudak ve yanak kaslarının dişler üzerine kuvvet uygulamasını engeller.
Çene Genişletici
Üst çenenin genişlemesine yardımcı olan bu araç plastik bir malzemeden yapılmıştır ve damak üzerine oturtulur. Damağın altında bulunan kemiklerin hareket ederek açılması amacıyla, vidalar kullanılarak kuvvet uygulanır.
Hareketli Pekiştiriciler
Pasif apareyler olarak da adlandırılan hareketli pekiştiriciler, tedavi tamamlandıktan sonra dişlerin yerinin korunması amacıyla ve dişlerin eski haline dönmesini engellemek için kullanılır. Eğer doğru şekilde modifiye edilirse, parmak emme alışkanlığının giderilmesi için de kullanılabilir.
Headgear
Kafanın arka kısmına bir bant yerleştirilir ve bu bant metal bir telle kafanın ön tarafına bağlanır. Headgear olarak adlandırılan bu alet bir yandan üst çenenin gelişimini yavaşlatırken, bir yandan da arka dişleri oldukları yerde tutar. Böylelikle ön dişlerin arkaya doğru gitmeleri sağlanır.
Ortodontik tedavi ne kadar erken yaşta başlarsa, problemlerin tedavi edilmesi de o kadar kolay ve hızlı olur. Bu yüzden çocukların erken yaşlardan itibaren diş hekimi ya da ortodontist görüşmelerini alışkanlık haline getirmesi büyük önem taşır.